Muhammad Ali Ahmedov

Iste’dodli shoir, publitsist, adib va tarjimon Muhammad Ali adabiyotga 50-yillarning oxirida kirib keldi. Unga 1992 yil «O‘zbekiston xalq yozuvchisi» faxriy unvoni berildi. 1999 yilda «Mehnat shuhrati» ordeni bilan mukofotlandi.

Iste’dodli shoir, adib va tarjimon Muhammad Ali (Ahmedov Muhammad Ali) 1942 yil 1 martda Andijon viloyatining Bo‘z tumanida, dehqon oilasida tug‘ildi. 1959 yili Toshkent viloyati Bekobod tumanidagi Navoiy nomli o‘rta maktabni bitirdi, so‘ngra Bekobod qum-shag‘al karerida ishladi.

Moskvadagi Adabiyot institutida tahsil oldi (1966).

Andijon va Farg‘ona viloyatlari maktablarida o‘qituvchilik qildi. «Sharq yulduzi» jurnalida adabiy xodim (1966), G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyotda muharrir (1967), bo‘lim mudiri (1975), bosh muharrir (1982), O‘zbekiston televideniyesi adabiy-dramatik tahririyatida bosh muharrir (1985), O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Badiiy tarjima va adabiy aloqalar markazi raisi (1989), Toshkent Davlat universitetida professor (1993), etika va estetika kafedrasi mudiri (1994), Xalqaro «Oltin meros» xayriya jamg‘armasida boshqaruv raisi (1999-2003) bo‘lib ishladi. 2003 yildan Xalqaro Amir Temur xayriya jamg‘armasi boshqaruvi raisi. 1992 yildan AQShning Vashington universitetida o‘zbek tilidan saboqlar berib keladi.

Muhammad Ali adabiyotga 50-yillarning oxirida kirib keldi. Dastlabki she’ri 1957 yilda matbuotda e’lon qilingan.

Shoirning 30 ga yaqin she’riy kitoblari nashr etilgan. Bular orasida «Fazodagi hislar» (1967), «Shafaq» (1968), «Otalar yurti» (1970), «Alvon chechaklar» (1973), «Dostonlar» (1974), «Ninachi haqida ertak» (1976), «Oq nur» (1977), «Ilhom parisi» (1980), «Boqiy dunyo» (1981), «Sevsam, sevilsam» (1983), «Gumbazdagi nur» (1985), «Sen bir gulsan» (1989), «Ona duosi» (1994), «Saylanma» (1997) kabi kitoblari ajralib turadi.

Muhammad Ali ijodida «Mashrab», «Gumbazdagi nur», «Zaminda yashaymiz», «Muhabbat» dostonlari, «Boqiy dunyo» she’riy romani, «Sarbadorlar» va «Ulug‘ saltanat» tarixiy romanlari katta o‘rin tutadi.

Muhammad Ali publitsist sifatida dadil qalam tebratib kelmoqda. «O‘z-o‘zingni anglab yet» (1988), «Haqiqatdan chekinma, Tarix!» (1990), «Qafasdagi bulbullar» (1996) maqolalarida tariximizning dolzarb masalalari haqida bahs yuritiladi. «Oshiq bo‘lmay Haq diydorin ko‘rsa bo‘lmas» (1992), «Men ko‘rgan Amerika» (2000) «Amir Temur chamani» (2006) kitoblari adabiy-ilmiy jamoatchilik tomonidan samimiy kutib olindi.

Badiiy tarjima adib ijodida yetakchi o‘rinni egallaydi. Qadimgi hind eposi «Ramayana» (1978), qoraqalpoq eposlari «Shahriyor» (1977), «Masposhsho» (1985), Robert Byorns (1971), Galaktion Tabidze (1982) larning she’riy kitoblari shoir tarjimasida chop etildi. Shuningdek, Hoqoniy, Shiller, Bayron, Pushkin, Lermontov, Maxtumquli, Abay, Tagor, Hamzatovlarning ayrim asarlari Muhammad Ali tomonidan tarjima qilindi. «Ramayana» poetikasining o‘zbekcha talqiniga bag‘ishlangan tadqiqoti uchun tarjimashunos olimga filologiya fanlari nomzodi (1992) ilmiy darajasi berildi.

Shoir asarlari jahonning yigirma beshdan ortiq tillariga tarjima qilingan. Muhammad Alining o‘zbek adabiyoti ravnaqiga qo‘shgan hissasi hukumatimiz tomonidan munosib taqdirlandi. Unga 1992 yil «O‘zbekiston xalq yozuvchisi» faxriy unvoni berildi, 1999 yilda «Mehnat shuhrati» ordeni bilan mukofotlandi. «Shahriyor» eposi tarjimasi uchun Berdaq nomidagi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Davlat mukofoti berildi (1984).

U hozir Amir Temur davri haqida asarlar yaratmoqda. Hozirgacha «Jahongir Mirzo» (2003), Umarshayx Mirzo» romanlari (2006) bosilib chiqdi. 2005 yilda uning «Abadiy sog‘inchlar» roman-xronikasi chop etildi.