Iskandar Ikromov

Tug‘ma iste'dod sohibi bo‘lgan, Mashhur grafik rassomi, Kitobat san'atida o‘ziga xos maktab yaratgan Iskandar Ikromov 1904 yilda Toshkentda tug‘ilgan. Tug‘ma iste'dod sohibi bo‘lgan rassom yoshligidanoq tasviriy san'atni mo‘'jiza deb bildi va 1923 yilda Eski Jo‘va maydonidagi 1-bosmaxonada joylashgan Turkiston muzofot rasm maktabiga o‘qishga bordi.

Tasviriy san'atdan ilk saboqni shu yerda olgan bo‘lajak rassom 1925-1929 yillarda Sankt-Peterburgda, Badiiy akademiya qoshidagi Badiiy san'at texnikumida ta'lim oldi.

1929-1930 yillarda Samarqand pedagogika texnikumida o‘qituvchi, 1929-1959 yillarda O‘zbekiston Davlat nashriyotida grafika bo‘limi mudiri, 1959-1965 yillarda O‘zbekiston Rassomlar uyushmasi raisi vazifalarida faoliyat ko‘rsatdi.

Musavvir 30-yillarda «Maorif va o‘qituvchi», «Alanga», «Yer yuzi» jurnallarida tasviriy san'atga oid maqolalar e'lon qilish bilan birga rassomlik san'ati va bezak san'ati haqida «Rasm o‘rganish» qo‘llanmasi (1933), «Harf yozishni o‘rganing» (1935), «O‘zbekcha rasmli kesma alifbe» (1932), «O‘zbekcha alifbe, bo‘yash kitobchasi» (1932) kabi uslubiy qo‘llanmalarini yaratdi.

Ular san'at muxlislari tomonidan yaxshi qabul qilinib, o‘sha yillarda bu qo‘llanmalar Shonazar Shorahimov, Bahrom Hamdamiy, Lutfulla Abdullayev, Hamidulla Ikromov, Samig‘ Abdullayev kabi rassomlarning o‘z kasbining yetuk mutaxassislari bo‘lib yetishishlariga dasturulamal vazifasini o‘tadi.

Rassom o‘z ijodiy faoliyati davomida, ayniqsa, kitoblar, ularning muqovalari va ichki bezaklarini bezash bo‘yicha mohir rassom sifatida shuhrat qozondi.

Uning N.Safarovning «Unutilmas kunlar», Q.Loxutiyning «Biz yengamiz» kitoblariga, Hamza, Abdulla Qodiriy, Oybek, G‘afur G‘ulom asarlariga, Pushkin poemalariga, Shevchenkoning «Qo‘buzchi», Turgenevning «Arafa», Tursunzodaning «Chamanzor», Berdi Kerboboyevning «Dadil qadam», Rajabiyning «O‘zbek xalq musiqasi» asarlariga ishlagan bezaklari nafaqat rassom ijodida, balki kitob bezash san'ati sohasiga muhim ahamiyatga ega bo‘ldi.

«O‘zbeklar orasidan yetishgan birinchi poligraf san'atkori kitob doktori (rassomi) o‘rtoq Iskandar ishiga sevgi ila yopishganligi ma'lum, deb yozgan edi taniqli yozuvchi Oybek keng ijodiy sohasiga endi kadam qo‘yayotgan o‘rtoq Iskandarning maktab doirasida bajargan ishlarida ham katta umidlar baxsh etuvchi narsalar bor. Iskandar har rassom kabi chiziqlarning, ranglarning sirini ko‘p yaxshi anglaydi. Chiziq va ranglarga hayot, harakat kirgizadi».

I.Ikromov Alisher Navoiyning 500 yillik yubileyini o‘tkazishda faol ishtirok etib. Shoirning «Layli va Majnun», «Farhod va Shirin», «Saddi Iskandariy» «Xazoyin ul-maoniy» kitoblarini go‘zal uslubda bezadi. Ularda shoir yashagan davr me'morchiligida qo‘llangan naqsh namunalaridan, o‘sha davr qo‘lyozmalarida ishlangan bezaklardan ustalik bilan foydalandi. Shuningdek, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Lutfiy, Mirzo Ulug‘bek, Bobur kabi madaniyatimizning buyuk namoyandalari kitoblariga ham katta mehr va samimiyat bilan bezaklar ishladi. Abu Ali ibn Sinoning «Tib qonunlari» asarining I va V jildlariga chizgan bezaklari yorqinligi, hayotiyligi va katta jozibasi bilan kitobxonni o‘ziga jalb etadi.

I.Ikromov ijodiga o‘z vaqtida Oybek, Ch.Ahmarov, Mirmuhsin hamda yirik kitobshunos va san'atshunos A.Sidorovlar yuqori baho berganlar. «Iskandar aka nozik didli ajoyib inson edi. Shuning bilan birga, u o‘zbek grafika san'atining asoschisi edi,—degan edi O‘zbekiston xalq rassomi Chingiz Ahmarov. — Iskandar Ikromov birinchi bo‘lib, o‘zbek milliy kitobat san'atini tiklagan va uning shuhratini jahonga namoyish qilgan san'atkor edi.

Iskandar akada o‘zbek milliy ziyolilarining ko‘p ijobiy fazilatlari mujassam edi. Shu bois Iskandar Ikromov avvalgi o‘zbek ziyolilariga xos fazilatli inson va o‘z milliy san'atini qalbdan sevgan ijochkor sifatida katta taassurot qoldirgan».

I.Ikromov xalqaro va respublika kitob tanlovlari va ko‘rgazmalarida o‘z asarlari bilan qatnashib, yuksak mukofotlarga sazovor bo‘ldi. Sobiq Ittifoq kitob, grafika va plakatlar ko‘rgazmasida Abu Ali ibn Sinoning «Tib qonunlari» asari bezagi uchun 1956 yilda ikkinchi darajali diplom, 1959 yilda Olmoniyaning Leypsig shahrida o‘tkazilgan xalqaro kitob ko‘rgazmasida Alisher Navoiyning «Lirika» kitobiga ishlagan bezagi uchun Bronza medali, 1965 yilda Alisher Navoiyning «Hikmatli so‘zlar» kitobi muqovasi uchun sobiq Ittifoq Rassomlar uyushmasining ikkinchi darajali diplomi bilan taqdirlangan. Shuningdek, 1970 yilda Urta Osiyo va Qozog‘iston respublikalarining eng yaxshi kitob va jurnal bezaklari uchun o‘tkazilgan 9-tanlovida 1-darajali diplomga ham sazovor bo‘lgan.

Akademik shoir G‘afur G‘ulom Iskandar Ikromov bezagan o‘z kitobini qo‘liga olar ekan: «Avval Moniy, Iskandar soniy»; deb uning san'atiga yuksak baho berganligi bejiz emas. Chunki rassom o‘zbek kitobat san'atida milliy an'analarga suyangan holda o‘z maktabini yaratdi.

I.Ikromov ijodiy ish bilan rahbarlik va jamoat ishlarini baqamti olib bordi. U O‘zbekiston Rassomlar uyushmasi raisi, sobiq Ittifoq Rassomlar uyushmasi rahbariyatining kotibi, Sharq xalqlari san'at Davlat muzeyi ilmiy kengashi, O‘zbekiston madaniyat vazirligi metodik kengashi a'zosi edi. Uning sermazmun ijodi «O‘zbekiston xalq rassomi» (1944) unvoni va bir necha orden, medallar bilan munosib taqdirlandi.

Mashhur grafik rassom Iskandar Ikromov 1972 yil 6 noyabrda Toshkent shahrida vafot etdi. Undan bebaho san'at asarlari, ajoyib shogirdlar va sadoqatli far-zandlar qoldi. Uning hayot yo‘li ana shu shogird va far-zandlari uchun bebaho kitobdek muqaddasdir.